نقد و تحلیل تشبیه در نفثة المصدور

شهاب الدین محمد زیدری ­نسوی، صاحب کتاب نفثةالمصدور، به عنوان یکی ­از نویسندگان بزرگ و صاحب سبک نثر فنی و مصنوع، از آرایه های بدیعی و بیانی برای آرایش ­کلام خود بهرة زیادی برده است. وی به­ویژه به تشبیه به عنوان عنصر اساسی خیال انگیزی، رویکردی ­خاص برای ارائة مضامین و اندیشه ها و گاه انتقال عواطف و احساسات مورد نظرش داشته است. این پژوهش، این شگرد بیانی را در کتاب نفثةالمصدور، به ویژه از دیدگاه بلاغی بررسی و نقد کرده است. بایدگفت زیدری در مجموع، 241 تشبیه به کاربرده است که در این میان، عناصر انتزاعی و مظاهر طبیعی به عنوان مهم ترین مواد تشبیه، بیشترین کاربرد را داشته­اند. از نظر ساختار نیز بیش از 61 درصد کل تشبیهات، به صورت ترکیب اضافی به ­کار رفته­اند که­ تأثیر زیادی در رسایی و خیال انگیزی صور­خیال دارند. اهمیت­ کار زیدری ­در شیوة ارائة صورخیال است؛ زیرا بیشتر تشبیهاتی که به کارگرفته، نتیجة ابداع و آفرینش خود اوست. ضمن اینکه وی در غالب موارد نیز این تشبیهات را با انواع آرایه های لفظی و معنوی، به­ویژه سجع و جناس و ایهام همراه کرده که سبب شده است تا کلامش را لایه های متعدد خیال و موسیقی فراگیرد.